Τα όμορφα χωριά μας: Σταυροπήγιο!!

   Το Σταυροπήγιο ή Σταυροπήγι είναι χωριό που βρίσκεται στα ανατολικά της Μεσσηνίας, στην περιοχή της μεσσηνιακής Μάνης. Παλαιότερα άνηκε στο Δήμο Αβίας, ενώ πλέον ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης. Το παλαιότερο όνομα του ήταν Βαρούσια, και έχει πολύ κοντά δύο οικισμούς με τα ονόματα Μάλτα και Λαγκάδια, μαζί με τους οποίους παλιά αποτελούσαν κοινότητα. Το όνομα Βαρούσια μάλλον είναι σλαβικής προέλευσης, μιας και η λέξη Βαρούσι απαντάται σε όλες τις βαλκανικές γλώσσες. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι ουγγρική. Στα τούρκικα, βρίσκουμε τη λέξη Barosh (Βαρούζ) που σημαίνει το συνοικισμό έξω από κάστρο και συναντάται σε περιοχές που υπήρχαν παλιά κάστρα. Οι κάτοικοι των περιοχών χωρίζονταν σε "Καστρινούς" και "Βαρουσιώτες". Το κάστρο της Ζαρνάτας λοιπόν, που υπάρχει στο Σταυροπήγιο είχε και το "Βαρούσι" του. Χαρακτηριστική είναι η έκφραση "Όπου κάστρο και βαρούσι".
   Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη βαρούσι για να χαρακτηρίσουν τη συνοικία που έμεναν χριστιανοί. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, στα βαρούσια συνήθως κατοικούσαν οικογένειες που διακρίνονταν για τον πλούτο και την καταγωγή τους. Όπως είπαμε και παραπάνω, είναι πολλές οι περιοχές που συναντάμε το ίδιο όνομα (Κύπρος, Σέρρες, Κρήτη, Άρτα, Κόνιτσα).
    Η Μάλτα είναι μανιάτικο πυργοχώρι, που το όνομα της εικάζεται ότι δόθηκε από τους Μανιάτες που επαναπατρίστηκαν από περιοχές της Κορσικής και της Ιταλίας. Εκεί υπάρχει ο πύργος των Κουτηφάρη - Αλούπηδων, ενώ σε κοντινό λόφο δεσπόζει ο πύργος του Μαυρίκου.Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου, υπάρχει η γυναικεία μονή Ανδρουμπεβίτσας, που είναι βυζαντινό κτίσμα με στοιχεία μανιάτικης αρχιτεκτονικής.
   Το σύγχρονο όνομα του χωριού, Σταυροπήγιο, είναι σχετικά πρόσφατο και συνδέεται με την επισκοπή της Ζαρνάτας, δηλαδή από τον τίτλο "Σταυροπήγιο Ζαρνάτας" να απέμεινε ως τοπωνύμιο μόνο η πρώτη λέξη. Ζαρνάτα λεγόταν ολόκληρη η γύρω περιοχή, αν και πλέον το όνομα χρησιμοποιείται μόνο για το ερειπωμένο κάστρο που συναντά κανείς εκεί. Το κάστρο της Ζαρνάτας στο Σταυροπήγιο είναι πολύ παλιό, σε θέση πρόσφορη για φρούριο και η ύπαρξη κάστρου στην περιοχή αναφέρεται στα ομηρικά έπη. Υπάρχουν αρκετές διαφωνίες για το αν είναι φράγκικο, τούρκικο ή βυζαντινό, με την πιθανότητα το τελικό οικοδόμημα να είναι τούρκικο να επικρατεί. Στα θεμέλια του έχουν εντοπιστεί πολυγωνικά οικοδομικά ερείπια, γεγονός που οδήγησε αρκετούς μελετητές να ταυτίσουν την περιοχή με την αρχαία Γερήνια. Η περιοχή στην αρχαιότητα ανήκε στους Μεσσήνιους ενώ αργότερα ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος την παραχώρησε στους Λάκωνες. Από τον 15ο έως τον 19ο αιώνα μ.Χ. την ευρύτερη περιοχή χαρακτήρισαν οι διαμάχες μεταξύ Παλαιολόγων, Ενετών, Τούρκων και Μανιατών. Έτσι λοιπόν το κάστρο, με βάση τις αναφορές ιστορικών πηγών, τοποθετείται σε διάφορες φάσεις της ιστορίας της Μάνης, χωρίς να μπορεί κανείς να είναι κατηγορηματικός για το αν το έχτισαν οι Βυζαντινοί ή οι Ενετοί ή οι Τούρκοι πρώτοι. Το 1715 οι Τούρκοι πήραν τη Ζαρνάτα από τους Ενετούς, ενώ στα 1806 πολέμησε εκεί ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Μετά την ελληνική επανάσταση το κάστρο συνέχισε να χρησιμοποιείται όπως φαίνεται από τις προσθήκες που έχουν γίνει (ανεμόμυλος, εκκλησία). 
    Φτάνοντας στο σήμερα, οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και με την ελαιοπαραγωγή, μιας και το χωριό έχει πολλές ελιές. Πρόκειται για ένα πολύ ζωντανό χωριό σε κοντινή απόσταση από την Καλαμάτα, και μπορεί κανείς να το επισκεφθεί παίρνοντας το δρόμο για Καρδαμύλη. Το χωριό είναι κοντά στον Κάμπο. Για την ακρίβεια, απέχει 22 χλμ. από την Καλαμάτα και μόλις 1,5 χλμ. από τον Κάμπο. Αφιέρωμα στο χωριό και τους οικισμούς του έχει κάνει και η εκπομπή "Μένουμε Ελλάδα" της ΝΕΤ και μπορείτε να παρακολουθήσετε το απόσπασμα πατώντας ΕΔΩ.

Πηγές: www.messinia-guide.gr
                www.mani.org.gr
    www.mani.org.gr/kastra/zarnata/zarnata.htm