Πολλοί μπορεί να πιστεύουν ότι οι Απόκριες έρχονται, όμως στην ουσία η Αποκριά έχει ήδη φτάσει εδώ και μερικές μέρες! Οι Απόκριες ξεκινούν με την αρχή του Τριωδίου, που ήταν την περασμένη Κυριακή, Τελώνου και Φαρισαίου. Τι είναι όμως το Τριώδιο;
Τριώδιο είναι το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Οι ύμνοι που ψάλλονται την περίοδο αυτή, όπως μας λέει και το όνομα του βιβλίου, έχουν μόνο τρεις ωδές και όχι εννιά όπως συνήθως. Το Τριώδιο σηματοδοτεί την αρχή της προετοιμασίας προς το Πάσχα και την έναρξη των Αποκριών που θα διαρκέσουν τρεις εβδομάδες.
Η εβδομάδα από την αρχή του Τριωδίου μέχρι και την Κυριακή του Ασώτου, η πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς, ονομάζεται Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή παλιά προφωνούσαν δηλαδή διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι Απόκριες. Η εβδομάδα αυτή λέγεται και αμόλυτη ή απόλυτη ή ελεύθερη γιατί υπάρχει κατάλυση στα πάντα, ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Κατά άλλους βέβαια, αυτό συνδέεται με μια παράδοση για τις ψυχές των νεκρών που βγαίνουν στον πάνω κόσμο.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται εβδομάδα των Αποκρεώ ή Κρεατινή ή της Κρεοφάγου. Αυτή τη βδομάδα μπορούμε να τρώμε κρέας όλες τις μέρες, εκτός από την Τετάρτη και την Παρασκευή που η νηστεία είναι αυστηρή όπως και μέσα στη Σαρακοστή. Παλαιότερα, ο κόσμος άρχιζε τις γιορτές και τα γλέντια για να αποχαιρετήσει το κρέας μέχρι και την Ανάσταση. Η Τσικνοπέμπτη είναι μέρα γλεντιού και φαγητού και η Κυριακή της Αποκριάς είναι η μέρα που συνήθως οι εκδηλώσεις κορυφώνονται με τραπέζια και φαγητά όπως ψητά, λουκάνικα κ.α. με το χοιρινό να έχει την τιμητική του στον τόπο μας.
Η τρίτη και τελευταία εβδομάδα λέγεται εβδομάδα της Τυροφάγου ή Τυρινή επειδή καταναλώνονται άφθονα γαλακτοκομικά, και όλα τα αρτύσιμα εκτός από το κρέας. Αυτή τη βδομάδα κορυφώνονται οι καρναβαλικές εκδηλώσεις, και δεν υπάρχει νηστεία Τετάρτη και Παρασκευή για τα αυγά, το γάλα, τα ψάρια και ότι παρασκευάζεται από αυτά. Την Τυρινή, στη Μεσσηνία του παρελθόντος μαγείρευαν χυλοπίτες στραγγιχτές με μυτζήθρα και καμένες με λάδι ή βούτυρο, οι νοικοκυρές έφτιαχναν φρέσκα χειροποίητα ζυμαρικά για την Κυριακή, τυρόπιτες και πιτάκια, και φυσικά, γλυκά με άφθονα αυγά, τις περίφημες γαλόπιτες, καρυδόπιτες, γαλακτομπούρεκα και ρεβανί με γιαούρτι. Αυτά ήταν και τα κεράσματα για όλο τον κόσμο, μιας και την Κυριακή της Τυροφάγου συνήθως δεν γίνονταν μεγάλα γλέντια στα σπίτια αλλά γινόταν το καρναβάλι και το μασκάρεμα και όλοι χόρευαν και τραγουδούσαν μεταμφιεσμένοι. Έθιμα όπως οι "μπαρμπούτες" - δηλαδή μασκαράδες με πρόχειρες μάσκες ή με φούμο- που γυρνούσαν ένα γύρω τα σπίτια με τα πρόσωπα καλυμμένα και ζητούσαν κέρασμα, και δεν έφευγαν αν δεν τους κερνούσαν, ήταν πολύ διαδεδομένα. Ο νοικοκύρης αντάλλασσε το κέρασμα με την ταυτότητα αυτού που το ζητούσε και του έταζε φαγητό ή κρασί για να βγάλει τη μάσκα. Τέλος, οι μπαρμπούτες μαζεύονταν στην πλατεία του χωριού ή σε κάποιο κεντρικό σημείο και χόρευαν ή τραγουδούσαν (κάποιες φορές δέρνονταν κιόλας) μέχρι αργά. Σκοπός αυτής της βδομάδας είναι η σταδιακή αποχή από όσα θα σταματήσουμε να τρώμε από την Καθαρά Δευτέρα και έπειτα, για να μπορεί κανείς να τηρήσει πιο εύκολα την επερχόμενη νηστεία.
Όλη αυτή η περίοδος που περιγράψαμε λέγεται απλοποιημένα "Αποκριά" από το βασικό τρόφιμο που θα στερηθεί κανείς στη Σαρακοστή. Το όνομα της σημαίνει "μακριά από το κρέας ή τελειώνει το κρέας". Η λέξη καρναβάλι επίσης σημαίνει "αποχή από το κρέας" από το λατινικό carnem levare (κρέας + αίρω). Τα έθιμα της μεταμφίεσης και του γλεντιού έφτασαν ως εμάς από τα αρχαία χρόνια και τη διονυσιακή λατρεία, και από τη ρωμαϊκή περίοδο και τις γιορτές για την αρχή της άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης και στη συνέχεια ταυτίστηκαν με τις Απόκριες. Τα αποκριάτικα έθιμα ανά την Ελλάδα είναι πάρα πολλά και διαφορετικά ανάλογα με το μέρος που βρισκόμαστε, με βασικό άξονα όμως το ξεφάντωμα και τον αποχαιρετισμό της ικανότητας μας να τρώμε, να πίνουμε και να γλεντάμε, και το πέρασμα μας σε μια περίοδο πνευματικότητας, άσκησης, αυτοπειθαρχίας και προετοιμασίας για τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού.
Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία των τριών εβδομάδων που διανύουμε φέτος όπως και κάθε χρονιά, με διάθεση για γέλιο και ανεμελιά, για μασκαράδες και για γλέντια. Ας απολαύσουμε λοιπόν τα έθιμα μας, ας περάσουμε καλά και ας ξεφαντώσουμε μέχρι την ώρα που θα πρέπει να αφήσουμε πίσω μας την πολύχρωμη και γιορταστική Αποκριά!
Πηγές: www.paidika.gr
el.wikipedia.org
Τριώδιο είναι το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Οι ύμνοι που ψάλλονται την περίοδο αυτή, όπως μας λέει και το όνομα του βιβλίου, έχουν μόνο τρεις ωδές και όχι εννιά όπως συνήθως. Το Τριώδιο σηματοδοτεί την αρχή της προετοιμασίας προς το Πάσχα και την έναρξη των Αποκριών που θα διαρκέσουν τρεις εβδομάδες.
Η εβδομάδα από την αρχή του Τριωδίου μέχρι και την Κυριακή του Ασώτου, η πρώτη εβδομάδα της Αποκριάς, ονομάζεται Προφωνή ή Προφωνέσιμη, επειδή παλιά προφωνούσαν δηλαδή διαλαλούσαν ότι άρχιζαν οι Απόκριες. Η εβδομάδα αυτή λέγεται και αμόλυτη ή απόλυτη ή ελεύθερη γιατί υπάρχει κατάλυση στα πάντα, ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Κατά άλλους βέβαια, αυτό συνδέεται με μια παράδοση για τις ψυχές των νεκρών που βγαίνουν στον πάνω κόσμο.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται εβδομάδα των Αποκρεώ ή Κρεατινή ή της Κρεοφάγου. Αυτή τη βδομάδα μπορούμε να τρώμε κρέας όλες τις μέρες, εκτός από την Τετάρτη και την Παρασκευή που η νηστεία είναι αυστηρή όπως και μέσα στη Σαρακοστή. Παλαιότερα, ο κόσμος άρχιζε τις γιορτές και τα γλέντια για να αποχαιρετήσει το κρέας μέχρι και την Ανάσταση. Η Τσικνοπέμπτη είναι μέρα γλεντιού και φαγητού και η Κυριακή της Αποκριάς είναι η μέρα που συνήθως οι εκδηλώσεις κορυφώνονται με τραπέζια και φαγητά όπως ψητά, λουκάνικα κ.α. με το χοιρινό να έχει την τιμητική του στον τόπο μας.
Η τρίτη και τελευταία εβδομάδα λέγεται εβδομάδα της Τυροφάγου ή Τυρινή επειδή καταναλώνονται άφθονα γαλακτοκομικά, και όλα τα αρτύσιμα εκτός από το κρέας. Αυτή τη βδομάδα κορυφώνονται οι καρναβαλικές εκδηλώσεις, και δεν υπάρχει νηστεία Τετάρτη και Παρασκευή για τα αυγά, το γάλα, τα ψάρια και ότι παρασκευάζεται από αυτά. Την Τυρινή, στη Μεσσηνία του παρελθόντος μαγείρευαν χυλοπίτες στραγγιχτές με μυτζήθρα και καμένες με λάδι ή βούτυρο, οι νοικοκυρές έφτιαχναν φρέσκα χειροποίητα ζυμαρικά για την Κυριακή, τυρόπιτες και πιτάκια, και φυσικά, γλυκά με άφθονα αυγά, τις περίφημες γαλόπιτες, καρυδόπιτες, γαλακτομπούρεκα και ρεβανί με γιαούρτι. Αυτά ήταν και τα κεράσματα για όλο τον κόσμο, μιας και την Κυριακή της Τυροφάγου συνήθως δεν γίνονταν μεγάλα γλέντια στα σπίτια αλλά γινόταν το καρναβάλι και το μασκάρεμα και όλοι χόρευαν και τραγουδούσαν μεταμφιεσμένοι. Έθιμα όπως οι "μπαρμπούτες" - δηλαδή μασκαράδες με πρόχειρες μάσκες ή με φούμο- που γυρνούσαν ένα γύρω τα σπίτια με τα πρόσωπα καλυμμένα και ζητούσαν κέρασμα, και δεν έφευγαν αν δεν τους κερνούσαν, ήταν πολύ διαδεδομένα. Ο νοικοκύρης αντάλλασσε το κέρασμα με την ταυτότητα αυτού που το ζητούσε και του έταζε φαγητό ή κρασί για να βγάλει τη μάσκα. Τέλος, οι μπαρμπούτες μαζεύονταν στην πλατεία του χωριού ή σε κάποιο κεντρικό σημείο και χόρευαν ή τραγουδούσαν (κάποιες φορές δέρνονταν κιόλας) μέχρι αργά. Σκοπός αυτής της βδομάδας είναι η σταδιακή αποχή από όσα θα σταματήσουμε να τρώμε από την Καθαρά Δευτέρα και έπειτα, για να μπορεί κανείς να τηρήσει πιο εύκολα την επερχόμενη νηστεία.
Όλη αυτή η περίοδος που περιγράψαμε λέγεται απλοποιημένα "Αποκριά" από το βασικό τρόφιμο που θα στερηθεί κανείς στη Σαρακοστή. Το όνομα της σημαίνει "μακριά από το κρέας ή τελειώνει το κρέας". Η λέξη καρναβάλι επίσης σημαίνει "αποχή από το κρέας" από το λατινικό carnem levare (κρέας + αίρω). Τα έθιμα της μεταμφίεσης και του γλεντιού έφτασαν ως εμάς από τα αρχαία χρόνια και τη διονυσιακή λατρεία, και από τη ρωμαϊκή περίοδο και τις γιορτές για την αρχή της άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης και στη συνέχεια ταυτίστηκαν με τις Απόκριες. Τα αποκριάτικα έθιμα ανά την Ελλάδα είναι πάρα πολλά και διαφορετικά ανάλογα με το μέρος που βρισκόμαστε, με βασικό άξονα όμως το ξεφάντωμα και τον αποχαιρετισμό της ικανότητας μας να τρώμε, να πίνουμε και να γλεντάμε, και το πέρασμα μας σε μια περίοδο πνευματικότητας, άσκησης, αυτοπειθαρχίας και προετοιμασίας για τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού.
Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία των τριών εβδομάδων που διανύουμε φέτος όπως και κάθε χρονιά, με διάθεση για γέλιο και ανεμελιά, για μασκαράδες και για γλέντια. Ας απολαύσουμε λοιπόν τα έθιμα μας, ας περάσουμε καλά και ας ξεφαντώσουμε μέχρι την ώρα που θα πρέπει να αφήσουμε πίσω μας την πολύχρωμη και γιορταστική Αποκριά!
Πηγές: www.paidika.gr
el.wikipedia.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.