Μικρή δόση ιστορίας: Κορώνη!

 Πηγή: http://dim-chrys.mes.sch.gr

  Στη νοτιοδυτική ακτή της Μεσσηνιακής χερσονήσου βρίσκεται η πόλη της Κορώνης. Μια πόλη μοναδική και συνάμα μαγευτική. Ανάμεσα στη θάλασσα και τους γεμάτους από ελιές λόφους ξεπροβάλλουν τα πολύχρωμα σπίτια με τις κεραμιδωτές σκεπές και τα ξύλινα μπαλκόνια τους, τα στενά σοκάκια, οι εκκλησίες και το επιβλητικό κάστρο.

Η Κορώνη μαζί με τη Μεθώνη, αποτελούσαν «τα μάτια της Βενετίας» ή αλλιώς τα «Μοθωκόρωνα ή Μοδονοκόρωνα» σύμφωνα με τους ντόπιους. Ιδιαίτερα στα χρόνια της βενετσιάνικης κυριαρχίας, η Κορώνη, εξελίχθηκε σε σπουδαίο εμπορικό, ναυτικό και πολιτικοστρατιωτικό κέντρο ολόκληρης της ανατολικής Μεσογείου. Έτσι που, για να φέρει κανείς σε πέρας μια υπόθεσή του έπρεπε να έχει «μπάρμπα στη Κορώνη», όπως συνηθίζει να λέει ακόμη και σήμερα ο λαός μας.

Ιστορική αναδρομή - Ονομασία

Η ιστορία της Κορώνης αρχίζει από τον 4^ο περίπου π.Χ. αι. Τότε βέβαια βρισκόταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το Πεταλίδι και η πρώτη της ονομασία, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν Αίπεια. Το σημερινό της όνομα προέρχεται είτε από τον πρώτο οικιστή της τον Επιμηλίδη, που καταγόταν από τη Κορώνεια της Βοιωτίας, είτε σύμφωνα με την παράδοση από κάποια χάλκινη «κορώνη» (κουρούνα-νόμισμα), που βρέθηκε στα θεμέλια του τείχους της ακρόπολης.

Η σημερινή Κορώνη χτίστηκε στη θέση της Αρχαίας Ασίνης κατά τον 5ο ή 6ο αι. μ.Χ. και αναφέρεται στο ιουστινιάνειο «Συνέκδημον» με το όνομα Κορώνια.

Την Κορώνη αναφέρει στη θέση Πεταλίδι και ο γεωγράφος Στράβων. Επίσης την αναφέρει και ο Όμηρος με την ονομασία “ Αμπελόεσσαν Πήδασον” .

   Νότια της αρχαίας πόλης στην παραλία έχουν αποκαλυφθεί τα λιγοστά ερείπια του ιερού Απόλλωνα ενώ άλλη θεότητα που λατρευόταν τα αρχαία χρόνια στην περιοχή ήταν η Αθηνά.

Η μεγάλη περίοδος ακμής και φήμης της πολιτείας αρχίζει στα χρόνια που οι Φράγκοι καταλαμβάνουν την Πελοπόννησο. 

           

•  Φραγκοκρατία (1205-1207)

Η Κορώνη καταλήφθηκε το 1205 από τους πρώτους σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας. Ο Γοδεφρίδος Βιλεαρδουίνος μπήκε στο κάστρο της σχετικά εύκολα, όπως αναφέρει και το «Χρονικόν του Μορέως». 

•  Βενετοκρατία (1η περίοδος: 1207-1500)

Το 1209 η Κορώνη επικυρώθηκε οριστικά στη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας. Έτσι η Κορώνη αναπτύχθηκε ακολουθώντας την ακμή της Βενετίας. Εξελίχθηκε γρήγορα σε εμπορικό και ναυτικό κέντρο, απέκτησε ναύσταθμο και δικό της βιοτεχνικό κέντρο με αξιόλογες εξαγωγές προϊόντων.

• Τουρκοκρατία (1η περίοδος: 1500-1532)

Στις 16 Αυγούστου 1500 ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Β' κατέλαβε την Κορώνη ύστερα από συνεννόηση με τους φρουράρχους, αφού είχε προηγηθεί η κατάληψη και καταστροφή της Μεθώνης, μερικές μέρες νωρίτερα. Η άσχημη αυτή εξέλιξη είχε άμεσο αντίκτυπο στην εξέλιξη της πολιτείας. Πολλοί από τους κατοίκους της προτίμησαν να καταφύγουν σε άλλες βενετικές κτήσεις (Κεφαλονιά και κυρίως Ζάκυνθο) παρά να υποστούν τον τουρκικό ζυγό.

 

• Κατάληψη από τον Andrea Doria και τους Ισπανούς (1532-1534) 

Παρένθεση στην τουρκική κυριαρχία ήταν η πολιορκία του κάστρου της από τον Γενουάτη ναύαρχο Andrea Doria, για λογαριασμό του αυτοκράτορα της Ισπανίας Καρόλου Ε'. Με ισχυρό στόλο και στρατεύματα αποτελούμενα από Κορωναίους, Σικελούς, Ισπανούς, ιππότες της Μάλτας και Ιεροσολυμικό Τάγμα πέτυχε την κατάληψη του κάστρου. Η ηρεμία όμως δεν κράτησε για πολύ.

•  Τουρκοκρατία (2η περίοδος: 1534-1685)

Ο σουλτάνος Σουλεϊμάν στέλνει τον ξακουστό ναύαρχο Μπαρμπαρόσα να καταλάβει εκ νέου την Κορώνη. Εξαιτίας των γαλλοϊσπανικών πολέμων στην Ευρώπη, οι Ισπανοί και οι Βενετοί αποφασίζουν να μην προστατεύσουν την πόλη από τους Τούρκους.

'Ήταν η ώρα για τη δεύτερη μεγάλη έξοδο και φυγή από την πατρίδα. Τότε δημιουργήθηκε και η μεγάλη ελληνική κοινότητα της Νάπολης από Κορωναίους ως επί το πλείστον, που κατέφυγαν εκεί για να αποφύγουν την εκδικητικότητα των Τούρκων. Πολλοί κατέφυγαν στη Σικελία, στην Καλαβρία, στη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά.

• Βενετοκρατία (2η περίοδος: 1685-1715)

Η επάνοδος της παρακμάζουσας Βενετίας στις παλαιές κτήσεις της ξεκίνησε από την Κορώνη. Ο Φραγκίσκος Μοροζίνι και ο στρατός του χρειάστηκαν 49 μέρες για να καταλάβουν το καλά οχυρωμένο κάστρο. Ήταν όμως και η τελευταία αναλαμπή της Κορώνης προτού βυθιστεί στο σκοτάδι της οθωμανικής τυραννίας μέχρι την απελευθέρωση και τη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

  

•  Τουρκοκρατία (3η περίοδος: 1715-1828)

Σπουδαίο γεγονός αποτέλεσε η προσπάθεια του Ρώσου ναυάρχου Ορλώφ να προκαλέσει επαναστατικό κίνημα στην Πελοπόννησο με ορμητήριο την Κορώνη (1770). Η αποτυχία του προκάλεσε φοβερές αντεκδικήσεις των Τούρκων στον ντόπιο πληθυσμό. Κατά την Ελληνική Επανάσταση έγινε μια πρώτη σοβαρή απόπειρα εκπόρθησης του κάστρου, με τραγική, όμως, εξέλιξη για αγωνιστές, που μνημονεύονται ακόμη και σήμερα από τους Κορωναίους (πρόκειται για το θρυλικό ρεσάλτο στην Ελεήστρια, στη ΝΑ πλευρά του κάστρου). Κατά το 1825 ο Ιμπραήμ Πασάς κατέλαβε την Κορώνη προβαίνοντας σε εμπρησμούς των γύρω χωριών και φυσικά, όπως και στα περισσότερα μέρη του Μοριά, σε βιασμούς, κοπή δένδρων και καταστροφή κάθε είδους εγκαταστάσεων. Πρώτος φρούραρχος της απελευθερωμένης Κορώνης ορίστηκε ο Νικηταράς μετά την επιτυχή έφοδο του Μαιζόν στις 18 Οκτωβρίου του 1828.

"Έχω μπάρμπα στην Κορώνη"

     Η έκφραση γνωστή σε όλη την Ελλάδα, μαρτυρεί το μέσον ατόμου για να επετευχθεί ένας σκοπός. Είναι πολλές οι εκδοχές για την επεξήγησή της.

     Για μια από αυτές θα ανατρέξουμε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας όταν κάποιος Πασάς της Τρίπολης σε αναγνώριση ευγνωμοσύνης προς ένα θείο του που τον είχε βοηθήσει στις σπουδές του, τον προσδιόρισε σαν μπέη στην Κορώνη. Άνθρωπος ήπιος ο θείος θέλοντας να εξυπηρετήσει τους Κορωναίους που του ζητούσαν κάποια χάρη, έδινε συστατικά γράμματα προς τον πασά της Τρίπολης και υποθέσεις των Κορωναίων τακτοποιούνταν.

Ή κατά άλλη εκδοχή:

   Ο γενικός διοικητής του Μωριά, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ήταν ο πασάς της Τριπολιτσάς. Όλοι οι τοπικοί διοικητές, οι μπέηδες των άλλων πόλεων, ήταν πιο κάτω από αυτόν. Ο μόνος που αποτελούσε εξαίρεση ήταν ο μπέης της Κορώνης, γιατί, σύμφωνα με απαράβατο έθιμο, στην Κορώνη έστελναν για μπέη ένα στενό συγγενή του Σουλτάνου.

   Έτσι ο μπέης της Κορώνης, διοικητικά, υπάγονταν βέβαια στον πασά της Τριπολιτσάς, ουσιαστικά όμως τον επηρέαζε σημαντικά και δεν τολμούσε ο πασάς να του αρνηθεί κανένα ρουσφέτι.

   Έτσι, όποιος είχε καμία σοβαρή υπόθεση στην Τρίπολη ή είχε κανένα άλλο ζήτημα, που επρόκειτο να λυθεί από τον πασά της Τριπολιτσάς και τύχαινε να συγγενεύει με κανένα Κορωναίο προύχοντα, κατέφευγε σ’αυτόν, εκείνος μεσίτευε στον μπέη της Κορώνης, με την προσφορά, βέβαια, πλούσιων δώρων.

   Ο μπέης της Κορώνης έδινε τότε ένα σημείωμα για τον πασά της Τριπολιτσάς και η δουλειά τις περισσότερες φορές τελείωνε.

    Την έκφραση αυτή τη μεταχειριζόμαστε για εκείνον που έχει μεγάλα μέσα και καταφέρνει τις δουλίτσες του.

                                                      

                                                                  

Το Κάστρο

  Το κάστρο κτίστηκε από του Βενετούς κατά τα τέλη του 13^ου αιώνα, στο σημείο όπου άλλοτε βρισκόταν βυζαντινό φρούριο.

  Ο περίβολός του εκτείνεται σε 400 στρέμματα. Είναι πολυδαίδαλο κι έχει δυνατά τείχη. Καταλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο το ακρωτήριο Ακρίτας. Τα κύρια χαρακτηριστικά του έχουν περισωθεί και μαρτυρούν τον επιβλητικό του όγκο και το θαυμάσιο αρχιτεκτονικό σχέδιο. Πάνω στην αρχαία Ακρόπολη, όπου κτίστηκε το φρούριο, υπήρχαν ερείπια ιερού του Απόλλωνα. Στη θέση του έχει οικοδομηθεί, ο βυζαντινός ναός της Αγίας Σοφίας. Η κύρια είσοδός του βρίσκεται στη βόρεια πλευρά και περιλαμβάνει μια μεγάλη τετράγωνη κατασκευή. Ακριβώς από πάνω της υπήρχε δωμάτιο για τη φρουρά της πύλης. Στην κατασκευή του τείχους χρησιμοποιήθηκαν καλοδουλεμένες πέτρες αλλά και αρχαίο οικο- δομικό υλικό, που σήμε- ρα διακρίνεται εύκολα στο μεγάλο πύργο καθώς και στον τοίχο δίπλα στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου. Το αρχαιότερο τμήμα του κάστρου είναι ο μεγάλος τοίχος, που σώζεται στη βορειο-ανατολική πλευρά και χρησίμευε για να χωρίζει τα δυο πλατώματα στα οποία αναπτύχθηκε το φρούριο. Στη βορινή πλευρά σώζεται και ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους. Αρχικά είχε κτιστεί από τους Βενετούς και ήταν αφιερωμένος στη μνήμη του Αγίου Ροκ (St Rok), για τη λύτρωση της πολιτείας από λοιμό, που είχε αποδεκατίσει τον πληθυσμό της. Αυτό μαρτυρεί η μαρμάρινη πλάκα που υπάρχει στο γυναικωνίτη της εκκλησίας με χρονολογία 1689. Το καμπαναριό της εκκλησίας έχει φτιαχτεί πάνω στη βάση βενετσιάνικης βίγλας, που στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν μιναρές. Το αρχικό βυζαντινό φρούριο βρισκόταν στη δυτική πλευρά, εκεί που σήμερα υπάρχει το παλαιοημερολογίτικο γυναικείο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου. 

Κατά μήκος της πλευράς προς το λιμάνι το τείχος υψώνεται κάθετα, ενώ στη βορειοανατολική άκρη υπάρχουν δύο μεγάλοι στρογγυλοί πύργοι πάνω στην απόκρημνη ακτή. Στον εσωτερικό περίβολο διατηρείται ένας μεγάλος οκταγωνικός πύργος που κτίστηκε από τους Τούρκους και το Ρεσάλτο. Το Ρεσάλτο (ιταλική λέξη που σημαίνει επίθεση, έφοδος), είναι ένας καγκελόφρακτος χώρος μέσα στο κάστρο. Στη μέση υπάρχει μια κατάλευκη μαρμάρινη στήλη, η στήλη των πεσόντων.

Ο χώρος ονομάστηκε Ρεσάλτο από το εξής επεισόδιο: Στις 28 Φεβρουαρίου 1824, εξήντα διαλεχτοί Έλληνες, προσπάθησαν να κυριεύσουν το τουρκοκρατούμενο κάστρο. Ανέβηκαν ως τις πάνω επάλξεις του, αλλά εγκαταλείφθηκαν από τους συντρόφους τους που βρίσκονταν κάτω και σφαγιάσθηκαν από τους Τούρκους.

Μέσα στο κάστρο σώζονται, λαξευμένοι τάφοι, βενετσιάνικες στέρνες, τούρκικο χαμάμ και οι περίφημες «θόλοι». Σε κάθε γωνιά του κάστρου υπάρχει και μια «θόλος», δηλ. μπαρουταποθήκη ή «σκοταδιερό», όπως της έλεγαν οι ντόπιοι. Σε κάθε μία υπήρχε κι ένα πυροβολείο στην κορυφή της. Από αυτές τις μπαρουταποθήκες, ξεκινούν κρυφές και στενές στοές, που οδηγούν στα παραθαλάσσια πυροβολεία. Κάθε πυροβόλο έβαλε με τις πέτρινες βόμβες του και είχε ορισμένο τμήμα βολής και ακτίνα δράσης, έτσι που, όταν έριχναν όλα μαζί, σχημάτιζαν γύρω από το κάστρο αδιαπέραστο φράγμα, που δεν επέτρεπε στα εχθρικά καράβια να πλησιάσουν. 

Η Εκκλησία της Ελεήστριας

        

   

 Η εκκλησία της πολιούχου Ελεήστριας, αναγέρθηκε στην νότια ιστορική βραχώδη πλαγιά μεταξύ θαλασσιάς απεραντοσύνης και κάστρου. Μέσα σε τρία χρόνια υψώθηκε σαν ψαλμός στον ουρανό ο γενναιόδωρος καρπός πίστης Κορωναίων. Ειδικοί Καρπαθιανοί μάστοροι με καλοπελεκημένη πέτρα έκτισαν το σύγχρονο, τρισυπόστατο ναό που εγκαιάστηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1900. 

Εύρεση της ιερής εικόνας:

   Το βράδυ κοντά στη θέση του Ρεσάλτου, κάτι σαν φως αναβόσβηνε. Πίστευαν, οι Κορωναίοι, ότι ήταν το θείο Φως, γιατί οι ήρωες του Ρεσάλτου είχαν αγιάσει τον τόπο. Η Μαρία Σταθάκη επί 15 χρόνια ονειρευόταν την Παναγία να την προτρέπει να πει στους συγχωριανούς της ότι η εικόνα της, χρόνια τώρα, ήταν θαμμένη μέσα στα βράχια του κάστρου. Μόλις το έμαθαν, οι Κορωναίοι με μεγάλο ζήλο έσκαψαν, μα δεν βρήκαν τίποτα. Το 1896, ένα δωδεκάχρονο κοριτσάκι, η Μαγδαληνή Μούργου, είδε μια σιλουέτα να της μιλάει.

• Έλα να σου δείξω που είναι θαμμένες οι εικόνες.

Το κοριτσάκι, ακολούθησε με κλειστά μάτια. Έφθασαν στα βράχια, εκεί που οι εργάτες έσκαβαν. Τότε είδε καθαρά την Παναγία με τις παλάμες της να της δείχνει το συγκεκριμένο μέρος. Ο βράχος, αφού ανατινάχτηκε, αποκάλυψε 3 αγαλματάκια, το Σταυρωμένο, τη Βρεφοκρατούσα και ένα άλλο που αποδίδεται στον Εαγγελιστή Λουκά (21-01-1897)