Η βάγια και η σημασία της!

   Η δάφνη (επιστ.: Δάφνη η ευγενής, Laurus nobilis) είναι ένα αρωματικό φυτό της οικογένειας των Δαφνοειδών. Ανήκει στο γένος Δάφνη. Στην Ελλάδα απαντάται και αυτοφυής. Επίσης, στον ελληνικό χώρο καλλιεργείται και η δάφνη του Απόλλωνα, γνωστή με τα λαϊκά ονόματα βαγιά, δάφνη, δαφνολιά και φυλλάδα. Στην Ελλάδα εξάγονται περί τους 200 τόνους φύλλων δάφνης ετησίως. Είναι θάμνος ή μικρό δέντρο. Τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται ως άρτυμα στη μαγειρική και στη συσκευασία ξηρών καρπών, όπως σύκα ή σταφίδες για να μην εμφανιστούν έντομα.

   Στην Ελλάδα η δάφνη ήταν γνωστή από τα αρχαιότατα χρόνια και γίνεται μνεία γι' αυτήν στον Όμηρο. Ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Η Πυθία μασούσε φύλλα δάφνης ώστε να αποδώσει τους χρησμούς της. Πρώτα οι Έλληνες και έπειτα οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να στεφανώνουν με κλαδιά δάφνης τους νικητές των αγώνων. Από εκείνα τα χρόνια η δάφνη ταυτίζεται με τη δόξα, τη νίκη και την υπεροχή. Στην αρχαιότητα ήταν επίσης γνωστές οι θεραπευτικές της ιδιότητες. Η ελληνική μυθολογία μας λέει ότι η Δάφνη ήταν νύμφη, κόρη του ποταμού Πηνειού. Είχε αφιερωθεί στην Αρτέμιδα και παρότι είχε πολλούς θαυμαστές, παρέμενε πιστή στον όρκο αγνότητας που είχε δώσει στη θεά. Ο Απόλλωνας ερωτεύτηκε τη Δάφνη και άρχισε να την κυνηγά μέσα στο δάσος. Η Δάφνη προσπαθούσε να του ξεφύγει, όμως εκείνος ήταν θεός κι έτσι ζήτησε τη βοήθεια του πατέρα της για να μην την πιάσει ο Απόλλωνας. Ακούγοντας την ικεσία της κόρης του, εκείνος τη μεταμόρφωσε σε δέντρο ριζωμένο στο σημείο που στεκόταν. Ο Απόλλωνας φτάνοντας στο μυρωδάτο δέντρο, ένιωσε θλίψη, έκοψε μερικά κλαδιά και έπλεξε ένα στεφάνι για να θυμάται την αγαπημένη του. Η δάφνη από τότε έγινε το ιερό φυτό του θεού και οι πρωταθλητές των αγώνων που γίνονταν προς τιμήν του λάμβαναν ένα δάφνινο στεφάνι ως έπαθλο.
   Η δάφνη ήταν ανέκαθεν σύμβολο της νίκης και της αθανασίας, λόγω της αειθαλούς φύσης του φυτού. Ο συμβολισμός αυτός υπάρχει ακόμα και σήμερα, καθώς τα δάφνινα στεφάνια χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν όλα τα παραπάνω σε εθνικές επετείους και εκδηλώσεις μνήμης. Σα σύμβολο η δάφνη συνδέθηκε με τους βασιλείς και τους αυτοκράτορες. Οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί -και μετέπειτα κι άλλοι λαοί- την υιοθέτησαν ως σημάδι εξουσίας και κοσμούσαν με το σχήμα της διαδήματα και στέμματα. Οι μίτρες των αρχιερέων έχουν συχνά στη βάση τους κυκλοτερή δάφνη, ενώ παρουσιάζεται συχνά -και ειδικά με τη μορφή στεφανιού- σε θυρεούς και εθνόσημα.
    Η Κυριακή των Βαΐων είναι μια πολύ σημαντική μέρα για την ορθόδοξη εκκλησία και συνδέεται έντονα με τη δάφνη. Όταν μαθεύτηκε η ανάσταση του Λαζάρου και λόγω της εν γένει δράσης του Χριστού, ο λαός δέχτηκε τον Ιησού που έμπαινε στα Ιεροσόλυμα "μετά βαΐων και κλάδων", σε ένδειξη τιμής και αναγνώρισης ενός βασιλιά. Οι άνθρωποι γύρω του κρατούσαν κλαδιά από φοίνικες (βάια στα εβραϊκά) και τα έστρωναν στους δρόμους. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, σήμερα οι ναοί είναι στολισμένοι με κλαδιά φοινίκων ή άλλων νικητήριων φυτών, με κυρίαρχο τη δάφνη. Στις εκκλησίες εκείνη την ημέρα μοιράζονται κλαδάκια δάφνης ακριβώς για τη σημασία της ως σύμβολο αθανασίας και τιμής, δεμένα με φύλλο φοίνικα, που αποκαλούνται βάγια (σπανιότερα μοιράζεται μυρτιά, ελιά, ιτιά). Έτσι, επειδή η ημέρα αυτή είναι πολύ σημαντική για τους ορθόδοξους, η έννοια του φυτού και των κλαδιών ταυτίστηκαν και πολύ συχνά μιλάμε για τη δάφνη αποκαλώντας την με το όνομα "βάγια". Τα προαναφερθέντα βάγια θεωρούνται τυχερά και στον τόπο μας συνηθίζεται να φυλάσσονται στο εικονοστάσι μέχρι την επόμενη Κυριακή των Βαΐων για καλοτυχία και προστασία του σπιτιού και της οικογένειας. Η λαϊκή παράδοση τα συνδέει με την αποτροπή κακών συμβάντων και πιστεύει ότι διώχνουν τους εχθρούς, τους παρείσακτους, ακόμα και τα ποντίκια! Επίσης, στον τόπο μας θα απαντήσει κανείς την έκφραση "πήρε βάγια" που σημαίνει παραλογίζεται ή τρελάθηκε.

Πηγές:
www.matia.gr
www.iefimerida.gr
el.wikipedia.org